Słowniczek pojęć kanioningowych
Poniższy słownik jest mieszaniną pojęć technicznych, slangu oraz osobistych poglądów autora.
| canyoning | Międzynarodowe słowo opisujące kanioning. Warto wiedzieć, że wiele języków posiada własne określenia na ten sport: barranquismo (hiszpański), torrentismo (włoski), kanjoning (słoweński), canyoneering (amerykański). |
| cofka | W rzece, miejsce występowania prądu przeciwnego do nurtu. Powstaje najczęściej za kamieniami. |
| deniwelacja | Różnica wysokości pomiędzy najwyżej i najniżej położonym punktem na określonym terenie (w górach szczyt-podstawa, w jaskini -najwyżej położony punkt-dno). W kanionie oznacza różnicę wysokości do pokonania na całej jego długości – od punktu wejścia – do wyjścia. |
| deporęczowanie | Ściągnięcie liny po zjeździe. |
| dupę urywa | Bardzo atrakcyjny, niesamowity, cudowny. Niewyszukane wyrażenie zachwytu połączonego z ekscytacją . Raczej nie jest stosowany w kontekście opisu toboganu, ponieważ wprowadza pewną dwuznaczność. |
| ekspozycja | Przepaść pod nogami. |
| imberget | Krótki kanion o bardzo dużej atrakcyjności, charakteryzujący się brakiem podejścia i krótkim powrotem. Od nazwy kanionu w Alpach Nadmorskich: l’Imberget. Aktualnie trwają prace koncepcyjne nad opracowaniem przewodnika „Imbergety Europy” pod redakcją Wiesława Ś. ze Speleoclubu Wrocław. |
| kamień | Podstępny wróg kanioniera. Atakuje z zaskoczenia: z wody (chowając się płytko pod powierzchnią) , lub z powietrza. (Celuje najczęściej w głowę. I właśnie dlatego musimy nosić kask!) |
| kanionier | W języku polskim nie ma jeszcze oficjalnego słowa, opisującego osobę uprawiającą kanioning. Potocznie używa się dwóch określeń: „kanioningowiec” oraz „kanionier”, który jest spolszczeniem angielskiego „canyoneer”. Mnie bardziej podoba się „kanionier”. Jest krótszy i zabawniejszy, bo przypomina artyleryjski stopień wojskowy. |
| kanioniery | Buty do uprawiania kanioningu. |
| kanioning | Spolszczenie angielskiego „canyoning”. Polskie odpowiedniki: „wąwoźnictwo” lub „alpinizm wąwozowy” nigdy nie zostały wymyślone i pewnie by się nawet nie przyjęły. |
| kanioningowiec | Patrz kanionier. Wydaje się , że ‚kanioningowiec’ jest bardziej poprawny słowotwórczo niż ‚kanionier’. Istnieją już takie słowa jak kartingowiec, czy bojerowiec. Ale, ponieważ oba słowa są jeszcze nieoficjalne, o poprawności zadecyduje praktyka ich używania. |
| krzaki | Niskobudżetowe miejsce biwakowe, nie zawsze zasiedlane legalnie. Inne warianty: pod mostem, na dziko. |
| leśna ujnia | Kanion o niskiej atrakcyjności położony wśród lasu. Cechy charakterystyczne to: duże zacienienie, śliskie, pokryte glonami kamienie, duża ilość starych liści oraz nachalnie narzucająca się roślinność. |
| marche aquatic | Odcinek kanionu, w którym idziemy korytem płytkiej rzeki lub strumienia. Bez kaskad, bez trudności, bez entuzjazmu… bez sensu. |
| miękkie nogi | Skok na płytką wodę, amortyzowany ugięciem kolan i półprzysiadem. |
| nie myśl, skacz! | Podstawowa technika mentalna, służąca do pokonywania oporów psychicznych, związanych z działaniem wbrew instynktowi samozachowawczemu. |
| obity kanion | Kanion wyposażony w komplet punktów zjazdowych |
| odwój | Zwany również walcem, tworzy się w rzece poniżej wodospadu, gdzie spadająca woda odbija się od dna i powraca pod prąd. Bardzo niebezpieczne miejsce. |
| parchy | Stare taśmy lub liny użyte do budowy stanowiska lub poręczówki |
| podejście | Droga od samochodu do kanionu. Dla niektórych kanionierów: synonim cierpienia lub drogi krzyżowej. |
| poręczowanie | Zakładanie liny do zjazdu lub trawersu. |
| poręczówka | Lina zawieszona na stałe w celu asekuracji. Najczęściej w poziomie. |
| poziom ekstremalny | Używany w kontekście”uprawiać sport na poziomie ekstremalnym”. Uprawiać sport na najwyższym poziomie mistrzowskim, w warunkach realnego zagrożenia zdrowia lub życia. Niegdyś ściśle związany z pojęciem „sport ekstremalny”, obecnie – już nie. Porównaj: sport ekstremalny. |
| przepływ | Ilość wody, przepływającej przez poprzeczny przekrój koryta rzeki. |
| punkt (zjazdowy) | Pojedynczy element stanowiska zjazdowego. Coś na stałe osadzone w skale: ring, spit z plakietką lub anachroniczny hak. |
| PZA | Polski Związek Alpinizmu |
| rzęchy | Patrz parchy |
| rzutka | Ratownicza linka długości ok. 10-15 metrów, używana w ratownictwie wodnym. Rzuca się ją poszkodowanemu, aby wyciągnąć go w bezpieczne miejsce, poza główny nurt. |
| samodzielna działalność | Uprawianie (kanioningu) w oparciu o własną wiedzę i umiejętności. |
| skok | Metoda pokonywania przeszkód przy pomocy grawitacji. |
| spitownica | Ostania nadzieja w przypadku poważnych kłopotów. Przyrząd do ręcznego osadzania kołków rozporowych (spitów). |
| spity | Rodzaj kołków rozporowych, do samodzielnego osadzania w skale. Do tworzenia punktów zjazdowych. |
| sport ekstremalny | Określenie marketingowe. Pozwala na atrakcyjne opakowanie usługi rekreacyjnej lub produktu. Nie ma przełożenia na realne zagrożenie występujące podczas uprawiania danego sportu. (Np. skoki narciarskie – nie są określane tym mianem, ale jazda quadem po lesie – jest). Częste jest także określenie „sport extremalny”, które ma potęgować wrażenie elitarności i zagrożenia (w tym przypadku mamy 85% pewności, że mamy do czynienia z komercyjną ściemą.). Patrz też: poziom ekstremalny. |
| stanowisko (zjazdowe) | Układ najczęściej dwóch punktów zjazdowych, połączonych łańcuchem lub liną (lub nie połączonych), do bezpiecznego zawieszenia liny do zjazdu. |
| syfon | Miejsce przegrodzone skałami na całej szerokości rzeki lub na jej fragmencie, gdzie woda płynie pod skałą. Syfony z przepływem są bardzo niebezpieczne. |
| szpej | sprzęt alpinistyczny, jaskiniowy, kanioningowy, itp. |
| tobogan | W kanioningu: naturalna, skalna zjeżdżalnia. W ratownictwie: rodzaj sań do transportu poszkodowanego. |
| trawers | Wspinaczka w poziomie. W taternictwie jaskiniowym – także pokonanie jaskini polegające na wejściu jednym otworem, a wyjściu drugim. |
| walec | Bryła geometryczna lub maszyna do walcowania. Patrz odwój. |
| wodogrzmoty | Kanion o atrakcyjności lokalnej (co najwyżej). Słowem: nie warto jechać 1000km żeby go zobaczyć. |
| wór | Plecak kanioningowy. Termin pochodzi z taternictwa jaskiniowego. |
| zjazd | Zjazd na linie. Wykonujemy, kiedy nie da się skoczyć lub zrobić toboganu. |
| zjazd w lufie | Zjazd w dużej ekspozycji. Często bez kontaktu ze ścianą. |
Opracował: Grzegorz Badurski