Słowniczek pojęć kanioningowych

Poniższy słownik jest mieszaniną pojęć technicznych, slangu oraz osobistych poglądów autora.

canyoning Międzynarodowe słowo opisujące kanioning. Warto wiedzieć, że wiele języków posiada własne określenia na ten sport: barranquismo (hiszpański), torrentismo (włoski),  kanjoning (słoweński), canyoneering (amerykański).
cofka W rzece, miejsce występowania prądu przeciwnego do nurtu. Powstaje najczęściej za kamieniami.
deniwelacja Różnica wysokości pomiędzy najwyżej i najniżej położonym punktem na określonym terenie (w górach szczyt-podstawa, w jaskini -najwyżej położony punkt-dno). W kanionie oznacza różnicę wysokości do pokonania na całej jego długości – od punktu wejścia – do wyjścia.
deporęczowanie Ściągnięcie liny po zjeździe.
dupę urywa Bardzo atrakcyjny, niesamowity, cudowny. Niewyszukane wyrażenie zachwytu połączonego z ekscytacją . Raczej nie jest stosowany w kontekście opisu toboganu, ponieważ wprowadza pewną dwuznaczność.
ekspozycja Przepaść pod nogami.
imberget Krótki kanion o bardzo dużej atrakcyjności, charakteryzujący się brakiem podejścia i krótkim powrotem. Od nazwy kanionu w Alpach Nadmorskich: l’Imberget. Aktualnie trwają prace koncepcyjne nad opracowaniem przewodnika „Imbergety Europy” pod redakcją Wiesława Ś. ze Speleoclubu Wrocław.
kamień Podstępny wróg kanioniera. Atakuje z zaskoczenia: z wody (chowając się płytko pod powierzchnią) , lub z powietrza. (Celuje najczęściej w głowę. I właśnie dlatego musimy nosić kask!)
kanionier W języku polskim nie ma jeszcze oficjalnego słowa, opisującego osobę uprawiającą kanioning.  Potocznie używa się dwóch określeń: „kanioningowiec” oraz „kanionier”, który jest spolszczeniem angielskiego „canyoneer”. Mnie bardziej podoba się „kanionier”. Jest krótszy i zabawniejszy, bo przypomina artyleryjski stopień wojskowy.
kanioniery Buty do uprawiania kanioningu.
kanioning Spolszczenie angielskiego „canyoning”. Polskie odpowiedniki: „wąwoźnictwo” lub „alpinizm wąwozowy” nigdy nie zostały wymyślone i pewnie by się nawet nie przyjęły.
kanioningowiec Patrz kanionier. Wydaje się , że ‚kanioningowiec’ jest bardziej poprawny słowotwórczo niż ‚kanionier’. Istnieją już takie słowa jak kartingowiec, czy bojerowiec.  Ale, ponieważ oba słowa są jeszcze nieoficjalne, o poprawności zadecyduje praktyka ich używania.
krzaki Niskobudżetowe miejsce biwakowe, nie zawsze zasiedlane legalnie. Inne warianty: pod mostem, na dziko.
leśna ujnia Kanion o niskiej atrakcyjności położony wśród lasu. Cechy charakterystyczne to: duże zacienienie, śliskie, pokryte glonami kamienie, duża ilość starych liści oraz nachalnie narzucająca się roślinność.
marche aquatic Odcinek kanionu, w którym idziemy korytem płytkiej rzeki lub strumienia. Bez kaskad, bez trudności, bez entuzjazmu… bez sensu.
miękkie nogi Skok na płytką wodę, amortyzowany ugięciem kolan i półprzysiadem.
nie myśl, skacz! Podstawowa technika mentalna, służąca do pokonywania oporów psychicznych, związanych z działaniem wbrew instynktowi samozachowawczemu.
obity kanion Kanion wyposażony w komplet punktów zjazdowych
odwój Zwany również walcem, tworzy się w rzece poniżej wodospadu, gdzie spadająca woda odbija się od dna i powraca pod prąd. Bardzo niebezpieczne miejsce.
parchy Stare taśmy lub liny użyte do budowy stanowiska lub poręczówki
podejście Droga od samochodu do kanionu. Dla niektórych kanionierów: synonim cierpienia lub drogi krzyżowej.
poręczowanie Zakładanie liny do zjazdu lub trawersu.
poręczówka Lina zawieszona na stałe w celu asekuracji. Najczęściej w poziomie.
poziom ekstremalny Używany w kontekście”uprawiać sport na poziomie ekstremalnym”. Uprawiać sport na najwyższym poziomie mistrzowskim, w warunkach realnego zagrożenia zdrowia lub życia.  Niegdyś ściśle związany z pojęciem „sport ekstremalny”, obecnie – już nie. Porównaj: sport ekstremalny.
przepływ Ilość wody, przepływającej przez poprzeczny przekrój koryta rzeki.
punkt (zjazdowy) Pojedynczy element stanowiska zjazdowego. Coś na stałe osadzone w skale: ring, spit z plakietką lub anachroniczny hak.
PZA Polski Związek Alpinizmu
rzęchy Patrz parchy
rzutka Ratownicza linka długości ok. 10-15 metrów,  używana w ratownictwie wodnym.  Rzuca się ją poszkodowanemu, aby wyciągnąć go w bezpieczne miejsce, poza główny nurt.
samodzielna działalność Uprawianie (kanioningu) w oparciu o własną wiedzę i umiejętności.
skok Metoda pokonywania przeszkód przy pomocy grawitacji.
spitownica Ostania nadzieja w przypadku poważnych kłopotów. Przyrząd do ręcznego osadzania kołków rozporowych (spitów).
spity Rodzaj kołków rozporowych, do samodzielnego osadzania w skale. Do tworzenia punktów zjazdowych.
sport ekstremalny Określenie marketingowe. Pozwala na atrakcyjne opakowanie usługi rekreacyjnej lub produktu. Nie ma przełożenia na realne zagrożenie występujące podczas uprawiania danego sportu. (Np. skoki narciarskie – nie są określane tym mianem, ale jazda quadem po lesie – jest). Częste jest także określenie „sport extremalny”, które ma potęgować wrażenie elitarności i zagrożenia (w tym przypadku mamy 85% pewności, że mamy do czynienia z komercyjną ściemą.).  Patrz też: poziom ekstremalny.
stanowisko (zjazdowe) Układ najczęściej dwóch punktów zjazdowych, połączonych łańcuchem lub liną (lub nie połączonych), do bezpiecznego zawieszenia liny do zjazdu.
syfon Miejsce przegrodzone skałami na całej szerokości rzeki lub na jej fragmencie, gdzie woda płynie pod skałą. Syfony z przepływem są bardzo niebezpieczne.
szpej sprzęt alpinistyczny, jaskiniowy, kanioningowy, itp.
tobogan W kanioningu: naturalna, skalna zjeżdżalnia.  W ratownictwie: rodzaj sań do transportu poszkodowanego.
trawers Wspinaczka w poziomie. W taternictwie jaskiniowym – także pokonanie jaskini polegające na wejściu jednym otworem, a wyjściu drugim.
walec Bryła geometryczna lub maszyna do walcowania. Patrz odwój.
wodogrzmoty Kanion o atrakcyjności lokalnej (co najwyżej). Słowem: nie warto jechać 1000km żeby go zobaczyć.
wór Plecak kanioningowy. Termin pochodzi z taternictwa jaskiniowego.
zjazd Zjazd na linie. Wykonujemy, kiedy nie da się skoczyć lub zrobić toboganu.
zjazd w lufie Zjazd w dużej ekspozycji. Często bez kontaktu ze ścianą.

Opracował:  Grzegorz Badurski


 

Dodaj komentarz